Duygusal Körlük (Aleksitimi) Nedir?

Aleksitimi; bireyin kendi duygularını tam olarak anlayamaması, bunları iyi bir şekilde ifade edememesi ve sosyal normlara uygun bir duygu dışavurum davranışı sergileyememesidir. Bu durum bireyin yaşam kalitesini düşürmektedir.

Aleksitimik bireyler bazı psikosomatik semptomlara sahiptirler. Duyguları ve bunların yarattığı vücut duyumlarını ayırt etmekte, tespit etmekte zorluk yaşarlar. Bununla birlikte bu semptomları tanımlamak, anlatmak ve dışa vurmada da zorluklarla karşılaşırlar. Aleksitimik bireylerin zorluğu duygularıdır. Duygu- düşünce-duyum ayrımını yapmakta ve anlatmakta zorlanırlar. Diğer bozuklukların aksine gelip geçici değildir ve bireyin hayatında bir kişilik özelliği olarak sürüp gider. Günlük rutinlerini ve sosyal ilişkilerini sağlıklı bir şekilde ilerletebilseler de yapılan araştırmalarda yaşam kalitelerinin ortalamanın altında olduğuna ulaşılmıştır. Çünkü hem sosyal ilişkilerde duygular önemli bir faktördür hem de somatizasyon olarak tanımladığımız bedenselleştirme yani fiziksel yakınmaları kendi hayat kalitesini düşürmektedir.

ALEKSİTİMİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Duygu eksikliği ile karakterize bir durum olarak; aleksitimi semptomlarını tanımak zor olabilir. Bu durum, duyguları ifade edememe ile ilişkili olduğu için, bu durumdan etkilenen kişiler yani aleksitimik bireyler temassız veya kayıtsız görünebilir. Bununla birlikte, aleksitimik bir kişi, sosyal hayat kapsamında kişisel olarak aşağıdakileri deneyimleyebilir:

Sinirlilik, bilinç bulanıklığı, kafa karışıklığı, Yüz ifadelerini algılamada zorluk, rahatsız hissetmek, boşluk hissi, kalp atış hızında artış, sevgi eksikliği, panik hisleri, 

Aleksitiminin semptomları şunları içerir:

Duygu ve duyguları tanımlamada güçlükler,

Duygular ve bu duygularla ilgili bedensel duyumları ayırma sorunları,

Duygularını başkalarına iletme konusunda yeteneğin sınırlı olması,

Ses tonu ve yüz ifadeleri dahil olmak üzere başkalarındaki duyguları tanıma ve
bunlara yanıt vermede zorluklar,

Hayal gücü eksikliği,

Duyguları hesaba katmayan mantıklı ve katı bir düşünme stili,

Stresle başa çıkmak söz konusu olduğunda zayıf başa çıkma becerileri,

Diğerlerinden daha az özgecil davranmak,

Mesafeli, katı ve esprisiz görünme,

Düşük yaşam memnuniyeti,

Bu durum; bir kişinin vücut değişikliklerini, duygusal tepkiler olarak yorumlamasını da zorlaştırabilir. Örneğin, normalden daha hızlı atan bir kalbi heyecan veya korkuyla ilişkilendirmekte sorun yaşayabilirsiniz. Ancak yine de o anda fizyolojik bir tepki yaşadığınızı kabul edebilirsiniz. 

ALEKSİTİMİ NEDENLERİ NELERDİR?

Duyguların körlüğü veya sağırlığı olarak da bilinen aleksitimi, yalnızca tek bir sebepten ötürü ortaya çıkmayabilir. Aleksitiminin ortaya çıkışının altında pek çok farklı neden de yatıyor olabilir. Aleksitiminin ortaya çıkışındaki çeşitli faktörler;

● Erken çocukluk yıllarında aileden gereken ilgiyi ve sevgiyi görememek

● Yine erken çocukluk döneminde aile içinde meydana gelen iletişimsizlikler

● Yeteri kadar sosyalleşememe olarak sıralanabilir.

Bu sorunlar genel olarak nesilden nesile aktarılır. Bu verilen nedenlere ek olarak aleksitiminin sebepleri arasında, kişinin beyninde duyguları belirlemek ve şekillendirmekle yükümlü olan bölümün olması gerektiği gibi çalışmaması, dışlanma ve eğitimsizlik de sayılabilir. Eğer yetişkinlik zamanında olan birinin aleksitimik davranışlarda bulunduğu görülüyorsa bu kişinin yakınları tarafından alanında uzman bir doktora götürülmesi gerekmektedir. Böylece hasta tedavi altına alınabilir ve hastalığın beraberinde getireceği çok ciddi sorunların önüne geçilebilir.

DUYGU KÖRLÜĞÜNÜN OLASI SEBEPLERİ NELERDİR?

Duygu körlüğünün bir çok sebebi olabilir. Bu durumun ortaya çıkmasını etkileyen faktörler şunlardır:

- Gereken ilgi ve sevgiyi erken çocukluk yıllarında görememek,

- Erken çocukluk döneminde aile dinamiğindeki iletişim sorunları/iletişimsizlik

- Yeterli sosyalleşememe

- Dışlanma

- Beynin duygulardan sorumlu bölgesi olan hipotalamustaki sorunlar/dengesizlikler

ALEKSİTİMİ KİMLERDE GÖRÜLEBİLİR?

Kadınlarda aleksitimi görülme oranı erkeklere oranla daha azdır. Kadınların sözel dünyaları erkeklere oranla daha gelişmiş olduğundan kendilerini erkeklere kıyasla daha iyi ifade edebilmektedirler. Ayrıca erkek çocuklarının duygusal hayatları annelerince kontrol altındayken, kız çocukları çocukluk döneminde daha geniş bir duygu dağarcığına sahip olabilme şansı yakalayabilmektedir. Ancak aleksitimi, etkisini yaşla birlikte daha çok gösterir. Beynin duyguları tanıma kısmının olması gerektiği ölçüde gelişmesi için ilgi ve şefkati öğrenmesi gerekir. Bu bağlamda, ilgi ve şefkatten yoksun kalmış çocuklarda yapısal bir anormallik görülebilir ve bu da aleksitimiye neden olabilmektedir. Bunun haricinde eğitimseviyesinin de aleksitiminin gelişmesinde rolü büyüktür. İyi eğitim almamış kişiler, diğerlerine göre duygularını yeterince iyi ifade edemeyecekleri için aleksitimiye daha yatkındır. Konya klinik psikolog.

ALEKSİTİMİNİN BELİRLENMESİ SÜRECİ

Aleksitimik bireylerin psikolojik destek süreçleri zorlu geçse de bunun için uygun psikoterapiler bulunmaktadır. Psikoterapi süreci ile aleksitimik bireyin duygularını tanıması, keşfetmesi, somatik etkilerini gözlemleyebilmesi amaçlanmaktadır. Bireyin aleksitimik olduğunun kesinleşebilmesi için buna yönelik ölçekler olsa da klinik görüşmeler sırasında yapılan gözlemler ve bazı kriterlerin karşılanması da oldukça önemlidir.

Bu durum çok tehlikeli olmasa da, istemeden kişiler arası ve ilişkisel sorunlarına yol açabilir. İyi haber şu ki, zihinsel sağlık ve iyilik halinizin gelişmesine yardımcı olabilecek terapiler mevcuttur. Bu sadece başkalarıyla olan ilişkilere yardımcı olmakla kalmaz, daha da önemlisi, siz de daha iyi hissedebilirsiniz.

Kaynak: Konya Klinik Psikolog